Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Hrubieszowie

System klasowo-lekcyjny oraz zunifikowany charakter treści programowych funkcjonujący w naszych szkołach, w zbyt małym stopniu przyczynia się do wyrównywania, istotnych z punktu widzenia trudności w uczeniu się, różnic indywidualnych u dzieci w zakresie ich możliwości poznawczych. Chociaż nauczyciele stosują dostępne środki dydaktyczne, wychowawcze, w pełni wykorzystują wiedzę zawodową zdobytą w czasie studiów oraz z ciągłego doskonalenia się, doświadczenia pedagogicznego, to cześć uczniów na różnych poziomach edukacji wykazuje trudności w procesie uczenia się.

Funkcjonują trzy źródła przyczyn trudności. Pierwsze z nich to uwarunkowania środowiskowe z których wychodzi dziecko. Niejednokrotnie zaniedbania środowiskowe jak też niewydolność wychowawcza rodziców, odciskają ujemne piętno już na starcie edukacyjnym dziecka. Na drugim miejscu plasuje się źródło dydaktyczno-wychowawcze jako organizacja i przebieg procesu  nauczania i uczenia. Miejsce trzecie to przyczyna tkwiąca w samym uczniu, jego możliwościach i potencjale. A zatem sprawność funkcji percepcyjno - motorycznych, będących podstawą rozwoju sfery poznawczej dziecka. Odpowiedni poziom rozwoju ogólnej sprawności umysłowej, głównie myślenia i mowy. Emocjonalno-motywacyjne możliwości uczenia się.

Trudności zewnętrzne i wewnętrzne związane są w większości z przykrymi przeżyciami oraz doświadczeniami uczniów w procesie nabywania wiedzy, umiejętności i nawyków.

Trudności mogą pojawić się na różnych szczeblach kariery szkolnej uczniów. Sprawiają, że uczeń nie jest w stanie, w przewidzianym czasie programowym, przyswoić sobie określonej wiedzy i umiejętności. Oceny niedostateczne, niechęć uczenia się, postawa wycofania się, buntu, wagary, kłopoty zdrowotne, są sygnałem niepowodzeń dziecka-ucznia. Trudności w uczeniu się to również subiektywne problemy ucznia kiedy wkład jego pracy, wysiłek, nie jest współmierny  do otrzymywanych wyników satysfakcjonujących jego samego, rodziców, kadrę dydaktyczną. Takie sytuacje  wpływają negatywnie na system nerwowy dziecka oraz jego dalszy rozwój. Mogą przekształcić się w zaburzenia zachowania i poważne kłopoty wychowawcze. Z punktu widzenia profilaktyki społecznej mającej na celu dobro dziecka, należy jak najwcześniej dążyć do rozpoznawania przyczyn trudności w uczeniu się oraz  ich eliminowania . Biorąc pod uwagę dużą plastyczność układu nerwowego u dzieci w wieku przedszkolnym, jak i młodszym wieku szkolnym oraz związane z tym większe możliwości kompensacyjne, należy dążyć do objęcia opieka specjalistyczną przedszkolaków, uczniów klas I-III, którzy wykazują opóźnienia rozwoju i trudności w nauce czytania i pisania.

Terapia pedagogiczna to oddziaływanie wychowawcze i dydaktyczne na przyczyny oraz przejawy trudności w uczeniu się w celu eliminowania niepowodzeń szkolnych i ich ujemnych konsekwencji. Jest to swoista interwencja nastawiona na spowodowanie pozytywnych zmian. Według M. Tyszkowej (1976), celem terapii jest:

- usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych

-wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach

- przywrócenie prawidłowych postaw uczniów wobec nauki.

Ważne określenia dotyczące terapii pedagogicznej dotyczą zajęć ich nazwy i charakteru.

Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, czyli usprawnianie deficytów rozwojowych, rozumiane jako wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych.  Kompensacja odpowiada charakterowi pracy terapeutycznej, która ma na celu usprawnianie działalności funkcji zaburzonych, wytwarzanie prawidłowych mechanizmów kompensacyjnych, w których funkcje sprawne wspierają uszkodzone we wzajemnej integracji jak i pomniejszaniu ujemnych konsekwencji zaburzeń w postaci niedoborów w wiadomościach i umiejętnościach oraz niepożądanych zmian osobowości. Sposób i formę oddziaływań terapeutycznych dobiera się indywidualnie do każdego ucznia po pełnej diagnozie. Indywidualne programy terapii pedagogicznej służą jak wynika nazwa określonemu dziecku – uczniowi. Nieodzownym elementem terapii pedagogicznej są zasady, wynikające z zasad dydaktyki ogólnej, metodyki nauczania początkowego. Uwzględniają one specyfikę pracy z dzieckiem o nieharmonijnym rozwoju, jego warunki rozwojowe, możliwości i potrzeby.

1. Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego.

2. Zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjnych dziecka.

3. Zasada korekcji zaburzeń: ćwiczenia przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych oraz najsłabiej opanowanych umiejętności.

4. Zasada kompensacji zaburzeń: łączenie funkcji zaburzonych z ćwiczeniami niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych.

5. Zasada systematyczności.

6. Zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.

 Ogromna rolę w terapii pedagogicznej odgrywa osobowość terapeuty, która wpływa na jakość i skuteczność udzielanego wsparcia. Akceptacja, zaufanie, sympatia, empatia, życzliwość, wyrozumiałość, opanowanie oraz konsekwencja w postępowaniu, budują więź oraz wpływają na powodzenie terapii. Budowanie atmosfery bezpieczeństwa, tolerancji, serdeczności i szczerości, eliminują lęk, stres, sprawiają że dziecko – uczeń czują się dobrze. Zaspokojenie potrzeby sukcesu przez terapeutę, wiary w siebie, wyzwalanie aktywności oraz potrzeby współdziałania, wyzwalać będzie w dziecku przekonanie, że terapeuta i jego własny wysiłek przyczyni się do wyeliminowania problemów, trudności, kłopotów dydaktycznych i emocjonalnych samego dziecka jak i rodziców. Nieodzownym elementem pracy terapeuty z dzieckiem oraz osiąganie  przez nie sukcesów na miarę możliwości własnych jest współpraca i zainteresowanie rodziców. Od ich zaangażowania i konsekwencji, systematyczności, zależy w równej mierze sukces oddziaływań terapeutycznych.

Opracowała mgr Maryla Szabat – pedagog