Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Hrubieszowie

Posługiwanie się liczbami jest istotną częścią naszego życia. Za pomocą liczb określamy hierarchię i kolejność, liczbę przedmiotów, pojęcia związane z czasem, wydarzeniami, w formie liczbowej zapamiętujemy kody dostępów, numery telefonów, ulic, domów, własnej identyfikacji itp. Kodujemy liczby jako liczebniki, w formie graficznej jako cyfry arabskie i rzymskie lub w formie alfabetycznie zapisywanych liczb. Wynika z tego że w procesie operowania liczbami uczestniczą procesy wizualno-przestrzenne  oraz słuchowo-językowe jako podstawa systemów operacyjnych każdego człowieka. Kiedy zdolności poznawcze oraz umiejętności percepcyjno-motoryczne nie wykształcą się zgodnie z wiekiem rozwojowym,  nasilają się trudności arytmetyczne, które u uczniów w wieku starszych klas szkoły podstawowej stają się niemożliwe do przezwyciężenia. Na karierę szkolną uczniów niekorzystnie wpływają zaniedbania oraz trudności, których uczeń doznaje na etapie edukacji wczesnoszkolnej. Wiele problemów uczniów starszych klas szkoły podstawowej wywodzi się z tego okresu. W przypadku nasilających się trudności matematycznych należy udzielać wsparcia terapeutycznego bazującego na wnikliwej znajomości umiejętności arytmetycznych ucznia oraz świadomości czynników powodujących opóźnienia w zdobywaniu umiejętności szkolnych z tego zakresu. W przypadku nasilających się trudności pomimo podjętych działań naprawczych, wiedza ta musi być poszerzona o diagnozę psychologiczno-pedagogiczną określającą ogólne możliwości i potencjał ucznia jak też poziom jego umiejętności arytmetycznych. Zadaniem funkcjonalnej diagnozy psychologiczno-pedagogicznej jest określenie poziomu umiejętności matematycznych w procesie operowania liczbami w stosunku do wieku życia ucznia  oraz określenie rozumienia charakteru liczby, sprawności i biegłości  w liczeniu, rozumowaniu, szacowaniu, kodowaniu i dekodowaniu na materiale matematycznym, klasyfikowaniu i porównywaniu liczb, znajomości faktów arytmetycznych i procedur liczenia oraz ukazania stopnia wrażliwości liczbowej i geometrycznej. Zgodnie z teorią operacyjnego rozumowania J. Piageta dyskalkulię rozwojową rozumianą jako zaburzenie trwałe i nieodwracalne, najkorzystniej rozpoznawać po 14 roku życia, kiedy to powinien nastąpić etap myślenia formalnego, rozumowania abstrakcyjnego  bez konieczności odwoływania się do konkretów, czyli w polskim systemie edukacyjnym na etapie starszych klas szkoły podstawowej oraz przełomu szkoły podstawowej a średniej. Wieloetapowy proces diagnozy nauczycielskiej i psychologiczno-pedagogicznej ma na celu rozpoznanie charakteru i specyfiki przejawianych przez ucznia trudności w nauce matematyki. Wstępnego rozpoznania trudności arytmetycznych dokonuje się na podstawie wywiadu z rodzicami ucznia oraz rozmowy z samym uczniem. Ważną częścią postępowania diagnostycznego są informacje na temat przebiegu edukacji matematycznej ucznia, przekazane za zgodą rodziców przez nauczyciela matematyki i korepetytora. Jest niemożliwe w codzienności szkolnej i dydaktycznej, aby uczniowie z zaburzeniami umiejętności arytmetycznych funkcjonowali na lekcjach matematyki bez wsparcia diagnostyczno-terapeutycznego od klas młodszych. Postępowanie interwencyjne powinno odbywać się od początku nauki szkolnej, mimo iż samo rozpoznanie dyskalkulii musi nastąpić po 14 r. życia ( J. Piaget 1966). W procesie diagnostycznym należy wyróżnić diagnozę funkcjonalną (nauczycielską) oraz diagnozę kliniczną (pogłębioną diagnozę specjalistyczną). Diagnoza kliniczna uwzględnia neuropsychologiczne uwarunkowanie dyskalkulii, poddaje ocenie poziom rozwoju zdolności i funkcji poznawczych warunkujących powodzenie w sprawnym przebiegu procesu operowania liczbami. W procesie diagnostycznym należy pamiętać, że zdolności matematyczne są to indywidualne predyspozycje ucznia, stanowiące warunek pomyślnej edukacji matematycznej, przede wszystkim zdolność do rozumienia istoty matematycznej, metod, twierdzeń, symboli matematycznych oraz problemów matematycznych.

Symptomy zaburzeń rozwoju umiejętności arytmetycznych u uczniów:

* posługiwanie się logiką przedoperacyjną, obniżone logiczne myślenie arytmetyczne utrzymujące się na poziomie konkretnym,

* nieznajomość liczb wielocyfrowych,

* niezdolność do rozumienia pojęć leżących u podstaw operacji matematycznych,

* brak rozumienia terminów i znaków matematycznych,

* niezdolność do rozpoznawania symboli liczbowych,

* niezdolność wykonywania standardowych działań arytmetycznych,

* brak rozumowania matematycznego,

* Zaburzenia w prawidłowym porządkowaniu, klasyfikowaniu i porównywaniu liczb oraz symboli matematycznych,

* nieprawidłowa organizacja przestrzenna rachunków matematycznych,

*  niemożność opanowania tabliczki mnożenia

* deficyt w opanowaniu podstawowych operacji arytmetycznych w pamięci ( dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie w zakresie 100) uczeń preferuje liczenie na palcach lub na kartce stawiając kropki i kreski,

* bardzo wolne tempo liczenia,

* deficyt powodujący zakłócenia szybkości nazywania cyfr i liczb oraz określania symboli graficznych.

W przypadku zaburzeń zdolności matematycznych proces edukacyjny sprzyja zdobywaniu umiejętności matematycznych, pod warunkiem intensywnego oraz systematycznego oddziaływania edukacyjno-terapeutycznego na wszystkich poziomach kształcenia. Brak wsparcia może niekorzystnie wpłynąć na ogólną karierę szkolną a nawet na całe dorosłe życie osoby obciążonej dyskalkulią rozwojową – strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych.

Opracowała mgr Maryla Szabat - pedagog.