Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Hrubieszowie

WIEK

OBJAWY

0-2

Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy.

Dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w postawie siedzącej i stojącej; Dzieci przejawiają minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone, które powinny zaniknąć do końca pierwszego roku życia.

2-3

Motoryka duża – opóźniony rozwój ruchowy.

Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu. Później zaczynają chodzić, biegać;

Motoryka mała – opóźniony rozwój motoryki rąk.

Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką, zapinając duże guziki), a także mało sprawne w zabawach manipulacyjnych (np. polegających na budowaniu z klocków);

Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo ruchowa – opóźnienie rozwoju grafomotorycznego

Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i pionowego linii, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła;

Funkcje językowe – opóźnienie rozwoju mowy

Dzieci później wypowiadają pierwsze słowa (w pierwszym roku życia), w wieku 2 lat – zdania proste i w wieku 3 lat zdania złożone.

3-5

Motoryka duża – niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:

Dziecko słabo biega, ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii krawężnika, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze, jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych;

Motoryka mała – słaba sprawność ruchowa rąk, której symptomami są:

Trudności i niechęć dziecka do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapinania małych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali.

Koordynacja wzrokowo ruchowa, w zakresie której zaburzenia objawiają się:

Trudności z budowaniem z klocków, niechęcią dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych rysunków, poprzez sposób trzymania ołówka w palcach (nieprawidłowy chwyt) – dziecko rysując za mocno lub za słabo go przyciska, brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat, kwadratu, krzyża – w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie – w wieku 5 lat;

Funkcje wzrokowe – zaburzenia w rozwoju objawiają się:

Nieporadnością w rysowaniu (rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie), trudności w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek, mozaiki;

Funkcje językowe – zaburzenia w rozwoju stają się widoczne poprzez:

Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłową artykulację wielu głosek, jako trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych wyrazów (częste przekręcanie wyrazów), wydłużony okres posługiwania się neologizmami, trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów i aliteracji (rymy występują, gdy zakończenie słów brzmi podobnie (lub tak samo), np. k_otek pł_otek, natomiast aliteracje – gdy początek słów brzmi tak samo, np. ok._o ok._ręt.), trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw (szczególnie sekwencji nazw, takich jak pory dnia, nazwy posiłków), trudności z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek, trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób słownictwa;

Lateralizacja – opóźniony rozwój

Brak przejawów preferencji jednej ręki.

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, czyli opóźnienie orientacji

Z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać prawej ręki (myli się).

6-7

Objawy jak wyżej, oraz:

Motoryka duża – obniżona sprawność ruchowa, która objawia się tym, że dziecko:

Dziecko niezdarnie skacze, ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, takich jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, hulajnodze;

Motoryka mała – mała sprawność manualna, dla której charakterystyczne są:

Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, nożyczek, trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku kreśli linie pionowe (od dołu do góry) i poziome (od prawej do lewej);

Koordynacja wzrokowo ruchowa – zaburzenia objawiają się:

Trudnościami z rzucaniem i chwytaniem piłki, tym, że dziecko źle trzyma ołówek w palcach (nieprawidłowy chwyt), ma trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych (np. rysowaniem rombu w wieku 6–7 lat);

Funkcje językowe – zaburzenia objawiają się jako:

Wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. sosa lub szosza), błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne, trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne: nad – pod, za – przed, wewnątrz – na zewnątrz, trudności z różnicowaniem podobnych głosek (np. z s, b p, k g) w porównywanych słowach typu: kosa – koza lub tzw. sztucznych: resa – Reza, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie, trudności z dokonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawiania) na cząstkach fonologicznych (logotomach, sylabach, głoskach) w takich zadaniach, jak wydzielanie sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej), analizowaniem struktury fonologicznej słów (np. w poleceniach typu odszukaj słowa ukryte w nazwie „lewkonia”, o czym myślę: Baba ..aga, co to znaczy „karwony Czepurek”), rozpoznawaniem i tworzeniem rymów i aliteracji (np. w poleceniach typu: wymyśl rym do słowa „mama”, które słowa się rymują: „Tomek – Adam – domek” a które słowo brzmi inaczej; które brzmią podobnie „kolejka – pociąg – kolega”), trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, trudność z zapamiętywaniem nazw, trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro i sekwencji cyfr: szeregów 4–cyfrowych;

Funkcje wzrokowe – zaburzenia, które można dostrzec, gdy dziecko ma:

Trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m–n, l–t–ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p–g–b–d);

Lateralizacja – opóźnienie rozwoju lateralizacji – obserwujemy brak ustalenia ręki dominującej; dziecko nadal jest oburęczne;

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, które objawia się tym, że dziecko:

Ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, gdy określa terminami : prawe – lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho); nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na lewo);

Orientacja w czasie – zaburzenia dotyczące trudności z określaniem pory roku, dnia;

Czytanie – nasilone trudności w nauce czytania, dla których charakterystyczne jest to, że dziecko:

Np. czyta bardzo wolno, głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego zdania;

Pierwsze próby pisania – można zaobserwować, że dziecko:

Często pisze litery i cyfry zwierciadlanie, odwzorowuje wyrazy, zapisując je od strony prawej do lewej.

KL. I-III

Motoryka duża – czyli mała sprawność ruchowa całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:

Ma trudności z opanowaniem jazdy na hulajnodze, dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach, niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w–f ponieważ ma trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń, np. układów gimnastycznych;

Motoryka mała, czyli obniżona sprawność ruchowa rąk – zauważamy, że dziecko:

Nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z ubieraniem się, myciem i jedzeniem (nożem i widelcem);

Koordynacja wzrokowo ruchowa – zaburzenia objawiają się:

Trudnościami z rzucaniem do celu i chwytaniem, niechęć do rysowania i pisania, poprzez sposób trzymania ołówka/długopisu – dziecko zbyt mocno przyciska ołówek/długopis, przez co ręka szybko się męczy, trudnościami z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, poprzez niski poziom graficzny rysunków i pisma – dziecko „brzydko” rysuje (poziom wykonania – nieadekwatny do wieku życia) i niestarannie pisze (nie mieści się w liniaturze, zagina „ośle uszy” na rogach kartek zeszytu, pisze wolno);

Funkcje językowe – objawy zaburzeń to:

Wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. sosa lub szosza), używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym: trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, sformułowań wyrażających stosunki przestrzenne: nad – pod, za – przed, wewnątrz – na zewnątrz; trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną czyli trudności dotyczące zapamiętywania sekwencji nazw, np. nazw dni tygodnia, pór roku, nazw kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś – jutro i sekwencji cyfr: szeregów 4–cyfrowych: wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, trudności z szybkim wymienieniem nazw, np. wszystkich znanych owoców, szeregu słów, wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków, trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr, powtarzaniem z pamięci szeregu słów oraz szeregów cyfrowych (złożonych z pięciu cyfr), trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia;

Funkcje wzrokowe – objawy zaburzeń to:

Trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (np. liter m–n, l–t–ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p–g–b–d);

Lateralizacja – utrzymywanie się oburęczności;

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – przejawy zaburzeń to:

Trudność z jednoczesnym wskazaniem na sobie części ciała, i określaniem ich terminami : prawe – lewe np. odróżnianiem prawej i lewej ręki, strony ciała, trudności z określaniem położenia przedmiotów względem siebie, np. droga na prawo, zaś drzwi na lewo, pisanie liter i cyfr zwierciadlanie i/lub zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony;

Orientacja w czasie – trudności z określaniem pory roku, dnia, czasu na zegarze;

Czytanie – nasilone trudności w nauce czytania, które można dostrzec, jeżeli dziecko:

Bardzo wolno czyta – prymitywna techniki (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), ale mało błędów; bardzo szybko czyta, lecz popełnia przy tym wiele błędów – wynikają one z tego, że dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu, niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst;

Pisanie – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej to:

Trudność z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter o skomplikowanej strukturze (np. wielkie litery pisane: F, H, L, G), mylenie liter podobnych pod względem kształtu, np. l–t–ł, m–n, mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni: p–b–d–g, popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów;

Pisanie – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni wynikające z opóźnienia rozwoju fonologicznego aspektu funkcji językowych spostrzegania słuchowego dźwięków mowy) i pamięci fonologicznej objawiają się:

Myleniem liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z–s, w–f, d–t, k–g), trudnościami z zapisywaniem zmiękczeń, myleniem głosek i–j, głosek nosowych ą–om, ę–en; nagminnym opuszczaniem, dodawaniem przestawianiem, podwajaniem liter i sylab, pisaniem wyrazów bezsensownych, nasilonymi trudnościami podczas pisania ze słuchu (dyktanda).