23 lutego Międzynarodowy Dzień Walki z Depresją
Depresja u dzieci i młodzieży.
Depresja jest chorobą, która u części chorych zaczyna się w okresie dorastania. Jeśli objawy związane z pogorszeniem nastroju utrzymują się powyżej dwóch tygodni i większość dnia, może to rodzić przypuszczenie, że nastolatek cierpi na depresję. Objawy depresji u nastolatków różnią się nieco od objawów u chorych dorosłych i dlatego czasem utrudniają właściwe rozpoznanie.
Przyczyny depresji:
• biologiczne, czyli uwarunkowane genetyczne (częściej chorują dzieci, których krewni także chorowali na depresję) lub nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników w mózgu czy zaburzenia regulacji hormonalnej w organizmie,
• psychologiczne, które potocznie moglibyśmy nazwać cechami osobowości (np. niska samoocena, brak poczucia bezpieczeństwa, niskie umiejętności radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami, słabe umiejętności społeczne),
• środowiskowe, zarówno te jednoznaczne (jak trudna sytuacja rodzinna - rozwód lub separacja, utrata rodzica, zła sytuacja materialna, alkohol, przemoc, problemy szkolne, doświadczenie przemocy lub odrzucenia przez grupę rówieśniczą), ale też bardziej „ukryte” (jak nadmierne zaangażowanie w pracę lub inne aktywności, brak czasu dla dziecka, nieadekwatne oczekiwania co do jego osiągnięć).
Obraz objawów depresyjnych u młodzieży może przybrać wiele form.
Jako rodzic możesz zauważyć:
• Drażliwość, chwiejność nastroju, impulsywność, pobudzenie psychoruchowe.
• Wybuchy gniewu, krzyku, skarg, niezrozumiałego rozdrażnienia lub płaczu.
• Obniżony nastrój, apatia, niechęć do aktywności, które wcześniej sprawiały radość.
• Wycofanie z relacji z rówieśnikami i rodziną, brak energii, bezczynność.
• Pogorszenie zdolności intelektualnych: problemy z koncentracją, pamięcią, gorsze stopnie w szkole.
• Zmianę apetytu – jego brak, chudnięcie lub przeciwnie – objadanie się.
• Zbyt mało lub zbyt dużo snu. Nocna aktywność, niechęć do wstawania rano.
• Skargi na nudę, poczucie beznadziei.
• Zaniechanie dbałości o wygląd.
• Krytycyzm wobec siebie, nadwrażliwość z powodu odrzucenia, poczucie winy.
• Nasilone skargi na dolegliwości fizyczne – bóle brzucha, głowy, mięśni.
• Autoagresja, samookaleczanie się, odurzanie się (alkohol, leki, narkotyki).
• Zainteresowanie tematyką śmierci i samobójstw.
• Częste nieobecności w szkole, unikanie jej, gorsze wyniki w nauce.
• Ucieczka przed wysiłkiem.
Na rozwój depresji może mieć również wpływ:
• nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez członków rodziny, przemoc w rodzinie,
• przewlekła choroba któregoś z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka,
• utrata ukochanej bliskiej osoby spowodowana śmiercią lub np. rozwodem rodziców,
• sytuacje psychicznego, fizycznego lub seksualnego wykorzystywania przez opiekunów,
• przewlekły konflikt małżeński rodziców,
• zaniedbanie, brak zainteresowania,
• wrogość i emocjonalne odrzucenie, nadmierne kontrolowanie przez rodziców,
•obarczanie dziecka zbyt dużą, przerastającą jego możliwości odpowiedzialnością,
• trudna sytuacja materialna oraz społeczna izolacja rodziny.
Nie zwlekaj z reakcją jeśli dziecko:
• mówi wprost o chęci odebrania sobie życia lub deklaruje, że lepiej byłoby gdyby nie żyło,
• interesuje się tematyką śmierci, samobójstw, ogląda strony internetowe o takiej tematyce, zamieszcza wpisy w mediach społecznościowych,
• nagle, znacząco zmienia sposób funkcjonowania,
• wycofuje się z kontaktów z rówieśnikami, izoluje się,
• gromadzi środki potencjalnie przydatne do podjęcia próby samobójczej.
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów depresji jest obniżony nastrój, apatia oraz niechęć do aktywności, które wcześniej sprawiały radość. Często wtedy może wypowiadać następujące słowa: „nic mi się nie chce”, „nic mnie już nie cieszy”, „nic dobrego już mnie nie czeka”. Wycofuje się wtedy z kontaktów z otoczeniem zamyka się w „swoim świecie”, nie ma ochoty na spotkania z rówieśnikami. Depresja u nastolatków nie zawsze objawia się smutkiem, płaczem czy przygnębieniem. Czasem osoba chora może być rozdrażniona, pobudzona, łatwo wpadać w gniew. Jednym z pierwszych objawów wzbudzających niepokój rodziców oraz nauczycieli jest pojawienie się problemów z nauką – szczególnie jeśli wcześniej dziecko ich nie miało. Nastolatek, który choruje na depresję może mieć problemy z koncentracją czy zapamiętywaniem, a w konsekwencji z nadążaniem za programem nauczania. Skutkuje to gorszymi ocenami i pojawiającym się uczuciem napięcia, niepokojem, poczuciem winy i lękiem przed kolejną porażką. Zaczyna wagarować unikając sytuacji, które mogą pogłębić stan depresyjny. Zachowania autoagresywne (takie jak nacięcia na ciele) często występują wśród nastolatków. Okaleczeniu swojego ciała często towarzyszy brak akceptacji dla własnej fizyczności. Jest to także próba rozładowania napięcia, które pojawia się w chorobie.
U wielu młodych osób cierpiących na depresję, w którymś momencie choroby pojawia się myślenie o śmierci (czytanie wierszy, opowiadań o śmierci, pisanie własnych wierszy o śmierci, umieraniu czy samobójstwie; poruszania tego tematu w rozmowach z rówieśnikami). Czasem nastolatek planuje próbę samobójczą. Często przed podjęciem próby samobójczej młody człowiek pisze listy, SMS-y, posty na portalach społecznościowych. Jest to swoisty apel o pomoc.
Jak może pomóc rodzic?
- Postaraj się okazywać akceptację dla uczuć nastolatka. Nastolatki mają podobne potrzeby jak dorośli i jeśli nie są zaspokojone wywołują podobne emocje. Dlatego odpowiedź na pytanie czego w tym momencie potrzebuje moje dziecko, co ono czuje może być niezwykle pomocna,
- Zaufaj rodzicielskiej intuicji i znajomości swojego dziecka i werbalnie oraz niewerbalnie przekaż dziecku, że jego emocje są dla ciebie ważne, że dziecko ma prawo je czuć, że chcesz dziecku towarzyszyć w ich przeżywaniu tak długo, jak to będzie potrzebne.
- Pozwól dziecku się wygadać, spędź z nim czas – chociaż czasem może to nie być łatwe, towarzysz mu, nazywaj jego emocje, akceptuj je.
- Unikaj dawania rad, jeśli dziecko o nie nie prosi, nie umniejszaj jego emocji.
- Chwal, doceniaj, dowartościowuj.
- Zachęć dziecko do leczenia, towarzysz mu w tym procesie.
Jak może pomóc nauczyciel?
Po pierwsze zawsze możesz powiedzieć uczniowi, że widzisz, że dzieje się z nim coś niepokojącego, porozmawiać o swoich obserwacjach z rodzicami i zachęcić do konsultacji ze specjalistą (psychologiem, psychoterapeutą, psychiatrą.
Zadaniem nauczyciela, wychowawcy czy psychologa/ pedagoga szkolnego nie jest stawianie diagnozy. Ważne jest zwrócenie uwagi i niebagatelizowanie tego, co dzieje się z uczniem. To, co można zrobić w sytuacji, gdy podejrzewa się depresję u ucznia, to nazwać to, co nas niepokoi w rozmowie z nim, udzielić mu wsparcia i zapewnić, że może liczyć na naszą pomoc, wskazać miejsca, gdzie on oraz jego rodzina mogą uzyskać specjalistyczną pomoc.
Sposób w jaki warto, rozmawiać z uczniem z podejrzeniem depresji:
• Domyślam się, że nie jesteś w stanie zmotywować się do działania.
• Jak myślisz, ile czasu potrzebujesz, żeby nadrobić zaległości?
• Kiedy dasz radę zaliczyć zaległy materiał?
• Czy mogę Ci jakoś pomóc w nadrobieniu materiału?
• Czy szkoła może Ci jakoś pomóc w rozwiązaniu problemu?
• Czy dzieje się coś, co utrudnia Ci przychodzenie do szkoły/zaliczanie materiału,
a ja mógłbym jakoś pomóc?
• Czy stało się coś, co sprawiło, że nie przychodzisz na konkretne lekcje/ nie przyszedłeś na klasówkę?
• Co się stało, że opuściłeś 10/15/20 godzin/dni?
• Co sprawia, że masz ostatnio gorsze wyniki?
• Widzę, że ostatnio trochę gorzej Ci idzie, co mogę zrobić, żeby Ci pomóc?
Populację chorujących na depresję dzieci szacuje się na około 0,4 do 2,5%, zaś młodzieży od 0,4 do 8,3%., co można przełożyć na obecność od 1 do 3 uczniów z zaburzeniem depresyjnych w klasie.
Główną metodą leczenia depresji u dzieci i młodzieży jest psychoterapia, dodatkową – farmakoterapia.
Obserwując u dziecka niepokojące objawy, widząc, zmiany w jego zachowaniu, jego cierpienie, rodzic może czuć się zagubiony. Dlatego możliwie najszybciej warto zgłosić się z nim do lekarza rodzinnego, lekarza psychiatry dzieci i młodzieży bądź na konsultację do psychologa.
Pomoc dziecku z depresją zaczyna się od zrozumienia jego choroby.
Bibliografia:
Zielińska A.: Moje dziecko ma depresję. w: Namysłowska I. red.: Psychiatria dzieci i młodzież”, PZWL, Warszawa 2011.
Firlej M.: Nastoletnia depresja. Poradnik dla rodziców. Warszawa 2018. Materiał opracowany w ramach ogólnopolskiej kampanii społeczno-edukacyjnej Forum Przeciw Depresji.
Ambroziak K,, Kołakowski A,, Siwek K.: Nastolatek a depresja. Praktyczny poradnik dla rodziców i młodzieży., GWP, Sopot, 2018.
Opracowała: A. Dyl – Tarnawska - psycholog
Wyświetlono: 349
