Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Hrubieszowie

2 kwietnia Dzień Świadomości Autyzmu

Hasło tegorocznych obchodów brzmi: „Niebieski ma znaczenie”.

„Dziecko ze spektrum autyzmu”?

Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym. Jest uszkodzeniem systemu, który porządkuje otrzymane od zmysłów informacje, co sprawia, że dziecko nadmiernie reaguje na niektóre bodźce, na inne zaś słabo.

Autyzm najczęściej ujawnia się w ciągu pierwszych trzech lat życia. U osób dotkniętych tym zaburzeniem, utrudniona jest przede wszystkim komunikacja, zachowanie, funkcjonowanie społeczne,

Przyczyny autyzmu.

Pomimo ogromnych postępów w naukach medycznych, nie można jednoznacznie i konkretnie stwierdzić, co może być przyczyną zaburzeń ze spektrum autyzmu.  Wyodrębnia się kilka czynników, które mogą mieć związek z powstawaniem autyzmu: nieprawidłowy rozwój mózgu, genetyka, czynniki środowiskowe, czynniki biologiczne.

Obecność dziecka ze spektrum autyzmu w szkole masowej.

Każde dziecko w Polsce, a więc również dziecko z autyzmem, ma prawo do nauki, wychowania i opieki odpowiednich do wieku i poziomu rozwoju (art. 1. Ustawy o systemie oświaty). Gwarantuje mu to Konstytucja RP oraz Konwencja o Prawach Dziecka, na której to akty prawne powołuje się we wstępie Ustawa o systemie oświaty. Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (z niepełnosprawnością) mają takie samo prawo do nauki, wychowania i opieki jak dzieci zdrowe.

Dzieci z niepełnosprawnością w tym dzieci ze spektrum autyzmu, mają prawo uczęszczać do: przedszkoli i szkół masowych, przedszkoli i szkół integracyjnych, do przedszkoli i szkół specjalnych.

„Niegrzeczne zachowania” dzieci z autyzmem. 

Agresja czy autoagresja  u dzieci autystycznych zawsze jest konsekwencją jakiegoś zdarzenia lub czynnika, które ją wywołało.

Kluczowe w postępowaniu z dzieckiem przejawiającym agresję, czy to wobec innych, czy siebie, jest zrozumienie przyczyny i podłoża tych zachowań. Dzieci autystyczne nie są z natury agresywne. Problematyczne zachowania są u nich wynikiem nieznajomości innej formy komunikacji, niemożności wyrażenia swoich uczuć. Musimy pamiętać, że autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwoju, w którym upośledzona jest komunikacja językowa i społeczna.

Spróbujmy wyobrazić sobie sytuację dziecka, które znajduje się w obcym, niezrozumiałym dla siebie świecie, z którym nie potrafi nawiązać kontaktu. Nie potrafi wyrazić swoich lęków ani niepewności, dlatego też tak ważne dla niego są regularne zasady, które dają mu namiastkę poczucia bezpieczeństwa. Ta sama trasa spaceru, zabawa codziennie tą samą zabawką to w jego świecie jedyne stałe elementy. Jakakolwiek zmiana, coś nowego, innego, obcego wywołuje paniczny lęk, który dziecko usiłuje rozładować w najprostszy znany sobie sposób.

Podejmowanie zachowań agresywnych  i autoagresywnych:

• w celu wyładowania frustracji,
• w celu wyrażenia swoich uczuć,
• dążenie do zwrócenia na siebie uwagi,
• niewerbalne przekazywanie jakieś informacji,
• czasem przyczyną może być nawet zmiana pogody, która u większości z nas, również u osób z autyzmem, może powodować pewne napięcia, czy zmiany nastroju.

Agresja występuje, wynika często z nieumiejętności komunikowania się z otoczeniem w inny sposób. Autysta, nie umiejąc wyrazić swoich uczuć czy potrzeb, może wpadać w szał, używać krzyku, agresji fizycznej lub samookaleczenia. Zachowania niepożądane mogą przejawiać się w formie plucia, szczypania siebie i innych, bicia, kopania itp. Zachowania  u dziecka autystycznego: krzyk, bicie, gryzienie, kopanie, walenie głową w ścianę, drapanie się czy wkładanie palców do oczu, nie wynikają z agresywnego charakteru dziecka autystycznego, lecz z jego bezradności.

Zapobieganie zachowaniom agresywnym i autoagresywnym u dziecka ze spektrum autyzmu.

Aby właściwie reagować wobec agresji dziecka, musimy przede wszystkim dokładnie przeanalizować, w jakich sytuacjach się pojawia. Należy zastanowić się, czy krzyk dziecka nie jest przejawem jego nadwrażliwości na pewne odgłosy. Im więcej będziemy wiedzieli o dziecku, z tym większą dokładnością będziemy mogli przewidzieć jego reakcje, po to, by później móc je modyfikować poprzez terapię.

Zasady, które pomogą skutecznie radzić sobie z niepożądanymi zachowaniami u dziecka ze spektrum autyzmu:

• Korzystanie z doświadczenia rodziców dziecka, a także terapeutów, z którymi współpracują;
• Zebranie jak najwięcej informacji o dziecku na temat jego zainteresowań, lubianych i nielubianych przez dziecko aktywności, czynników, które najczęściej powodują u niego zachowania agresywne, bądź autoagresywne;
• Dokładnie analizowanie sytuacji, w których pojawiają się niepożądane zachowania;
• Zastanowienie się, jakie czynniki powodują zachowania agresywne u dziecka;
• Zaproponowanie dziecku innych formy aktywności, które skutecznie zastąpią zachowania niepożądane;
• Nauczenie dziecka zachowań społecznych właściwych w danych sytuacjach;
• Kierowanie do dziecka jasnych poleceń na przykład „usiądź na krześle”, zamiast „czy możesz usiąść na krześle, które stoi przed tobą?”;
• Przeplatanie zadań trudnych, zadaniami, które już dziecko opanowało – zapewni to częste sukcesy, zmniejszy frustrację i da większą motywację do pracy;
• Stopniowanie trudności kierowanych do dziecka poleceń np. gdy dziecko opanuje i rozumie zdanie „daj kubek” spróbuj trudniejszego zwrotu „podaj kubek, stoi na stole”; Zapobiega to fiksacji na jednym poleceniu i prowadzi do generalizacji;
• Danie dziecku możliwość sprawowania częściowej kontroli nad otoczeniem; Pozwolenie na przykład, aby samo wybrało zabawkę, kolejności wykonywania zadań czy kubek, z którego chce pić;
• Nagradzanie dziecka za pozytywne zachowania, poprawnie wykonane zadania; Wzmacnianie nawet podczas próby wykonania zadania.

Dzieci z autyzmem nie bawią się jak inne dzieci gdyż podczas zabawy autystyczne dziecko unika kontaktów społecznych oraz zadań wymagających interakcji z innymi ludźmi, trzyma się na uboczu, nie potrafi naśladować innych, ma upośledzoną zdolność rozumienia emocji innych ludzi oraz braki w zakresie myślenia abstrakcyjnego i wyobraźni, dlatego też trudno mu zrozumieć zasady rządzące zabawą, jej reguły oraz wybrać adekwatny rodzaj zachowania.

Należy jednak pamiętać, iż zabawa odgrywa istotną rolę w życiu każdego dziecka: rozwija, edukuje, pozwala na nabywanie nowych umiejętności społecznych, komunikację i kontakt z rówieśnikami. Trzeba zwrócić szczególną uwagę, aby nie powielać niewłaściwego wzorca zabawy, który na przestrzeni czasu nie pozwoli na rozwój nowych umiejętności, a tym samym może pogłębić zaburzenie. Nauczanie zabawy dziecka ze spektrum autyzmu jest ogromnym wyzwaniem. Warunkiem niezbędnym przy zabawie z autystycznym dzieckiem jest stworzenie mu bezpiecznego środowiska, w którym będzie czuło się akceptowane i dowartościowane. Nowe elementy wprowadzane będą stopniowo, tak aby dziecko nie czuło się wystraszone lub zagubione. Dzieci cierpiące na autyzm w większości czerpią przyjemność z obcowania z takimi materiałami jak  woda, piasek, materiały o różnej fakturze. Zabawa w naśladowanie czynności nie tylko jest dla dziecka interesująca, ale pozwala mu rozwijać umiejętność naśladownictwa. Pozwólmy mu odkryć radość tworzenia. Wszystkie zabawy należy dostosować do indywidualnych zainteresowań, potrzeb i predyspozycji dziecka.

Opracowała Ewa Wasiak

źródła: materiały szkoleniowe :

- Zabawa z małym dzieckiem z autyzmem metoda na rozwój komunikowania,

- Diagnozowanie małych dzieci w kierunku zaburzeń ze spektrum autyzmu,

- Pedagogika zabawy w pracy z dzieckiem z trudnościami w kontakcie(spektrum autyzmu i nie tylko),

- Metody i formy pracy z uczniem niepełnosprawnym w szkole, jak efektywnie nauczać dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i autyzmem?

- Jeśli nie Autyzm, to co?