Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Hrubieszowie

Jak radzić sobie z chorobą Alzheimera.

Choroba Alzheimera występuje nie tylko u ludzi starszych, ale może też dotknąć osoby w wieku dojrzałym (ok. 50 r.ż.) choć zdarza się to bardzo rzadko.
W chorobie Alzheimera trudno zauważyć objawy osobom najbliższym czyli współmałżonkowi lub innym bliskim w wieku zbliżonym do wieku pacjenta, którzy najczęściej utożsamiają je z procesem starzenia się lub w ogóle ich nie zauważają. Najczęściej powaga sytuacji jest odkrywana przez dzieci osób chorych lub lekarzy. Często symptomy choroby są interpretowane jako depresja, stany irytacji, utrata inicjatywy i chęci do życia, chęć izolacji od otoczenia związane ze starzeniem się. W tej chorobie osoby nią dotknięte zdają sobie sprawę, że coś jest z nimi nie tak, że dziwnie się zachowują lub nie pamiętają jakichś swoich zachowań. Wtedy konieczna jest wizyta u neurologa czy psychologa. Często potwierdzenie choroby przez lekarza przynosi ulgę choremu, który myśli, że zwariował. Także osobom z otoczenia chorego trudno jest odnaleźć się w nowej sytuacji. Związane jest to ze zmianą trybu życia, przyzwyczajeń, a nawet rezygnacją z pracy. Muszą podjąć wyzwanie opieki nad chorym, w której podstawową zasadą jest dopasowanie warunków życia do stanu klinicznego pacjenta. Musimy uwzględnić zarówno cechy fizyczne, psychiczne, jak i zmiany życia uczuciowego. Często dochodzi do nieprzemyślanych reakcji albo reakcji panicznego strachu, gdy chorzy nie mogą podołać zadaniu, które im się stawia lub gdy ich środowisko tak się zmieni, że nie czują się w nim bezpiecznie. Nie zmieniajmy mieszkania całkowicie, kierujmy się zdrowym rozsądkiem. Schowajmy zapałki, zapalniczkę. Pozbądźmy się kuchenki gazowej. Należy sprawdzić czy nie ma zagrożenia wypadkiem ze strony podgrzewacza wody. Musimy dostosować łazienkę do stanu chorego. Unikajmy przestawiania mebli. Warto w mieszkaniu chorego rozmieścić tzw. podpowiadacze. Umieszczamy różne napisy czy rysunki (symbole), które ułatwią mu orientację i poruszanie się. Mogą to być instrukcje przypominające o konieczności zakręcenia kranu w łazience czy gazu w kuchni. Na pojemnikach z kawą, herbatą, cukrem czy innych produktach warto przylepić naklejki wypisane dużymi, drukowanymi literami. Można zakupić tablicę by umieścić na niej proste polecenia, numery telefonów. Zawieszamy w domu duży zegar ścienny lub kwarcowy, który pomoże choremu śledzić czas. Układamy listę zajęć dziennych w takiej kolejności, w jakiej występują: zjeść śniadanie, wziąć zieloną tabletkę, popić ją mlekiem itd. Możemy stosować pojedyncze kartki z informacjami dotyczącymi spraw do załatwienia. Jeśli chory mieszka początkowo sam trzeba mu robić zakupy. Odwiedzajmy go w porze posiłku by motywować go do niego. W opiece nad chorym musimy mieć opanowane sposoby rozładowywania zachowań agresywnych oraz zapobieganie ucieczkom. Główną i podstawową zasadą jest – nie denerwować się. Często nie możemy odkryć powodu, dla którego osoba zachowuje się pozornie niedorzecznie np. nie chce się przebrać przy żonie. W obecnej sytuacji żona jest osobą obcą, której nie rozpoznaje. Czasami konieczne jest wyjaśnienie mającej nastąpić sytuacji np. wizyty u lekarza. Wypowiadanie się podniesionym głosem lub przedstawianie argumentów jest bezsensowne. Najczęściej rozdrażnienie pacjenta tkwi w nim, a nie w otoczeniu. Może odczuwać dolegliwości bólowe, których nie potrafi zakomunikować. Pacjentom należy zapewnić tyle swobody i niezależności na ile jest to możliwe. Trzeba jednak pamiętać o bezpieczeństwie. W zapobieganiu ucieczkom pomocne może być ukrycie drzwi za zasłoną lub zainstalowanie urządzeń ostrzegawczych czy alarmujących.. Osoby opiekujące się chorym powinny kontrolować dawki i czas przyjmowania leków.
Oto podstawowe wskazówki terapeutyczne mogące pomóc w postępowaniu z osobami chorymi na Alzheimera:
1. Traktowanie chorego nadal jak dorosłego członka rodziny.
2. Dopasowanie wymagań do etapu choroby: nie traktować chorego zbyt pobłażliwie, nie stawiać mu zbyt wysokich wymagań.
3. Nie należy pozbawiać osoby wszystkich zajęć naraz tylko dlatego, że ich wykonanie jest teraz trudniejsze.
4. Nie należy chorym non stop zwracać uwagi na błędy: przyjmujemy osoby takimi jakie są – nie próbujemy ich zmieniać.
5. Zamiast stale poprawiać błędy starajmy się ich nie zauważać. Chwalmy nawet za małe osiągnięcia.
6. Podczas wykonywania czynności, które wydają się nieuzasadnione, jak np. szykowanie się rano do pracy należy je zaakceptować i tolerować niż dawać choremu do zrozumienia, że jest chory.
7. Kiedy chory upiera się przy czymś i nie daje nakłonić do odpowiedniego zachowania - należy odwrócić jego uwagę lub udawać , że się nie słyszy.
8. Zdolność do pracy utrzymuje się tylko na początku choroby, a później stopniowo się zmniejsza.
9. Wykonywanie prostych czynności np.: podlewanie kwiatów, obieranie ziemniaków wzmacnia poczucie samodzielności.
Porozumiewanie się i komunikowanie.
Osobie z chorobą Alzheimera trudno jest zrozumieć otoczenie i być przez nią rozumianą. Często reakcje chorego mogą być dla nas denerwujące. Musimy tłumaczyć sobie, że przyczyną takiego stanu rzeczy jest choroba, a nie umyślne zachowanie. Trzeba wypracować własne metody radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i unikania sytuacji konfliktowych. Pamiętajmy, że osoby dotknięte chorobą mają trudności ze zrozumieniem znaczenia pewnych słów i wypowiedzi. Jednocześnie są wyczuleni na sposób, w jaki myśl jest przekazywana. Podniesiony ton wypowiedzi może powodować reakcję zdenerwowania. Tylko spokój i opanowanie uspokoi odbiorcę. Należy starać się by ton głosu był optymistyczny.

1. Trzeba unikać kłótni i sporów.
Chora osoba może stracić orientację w otaczającej rzeczywistości. Nie potrafi odróżnić zdarzeń z przeszłości od teraźniejszości. Nie rozpoznaje bliskich osób. Nie obstawajmy przy swojej wersji. Wykazujmy pobłażliwość i uległość.
„ Zamiast mówić: Nie możesz zadzwonić do swojego ojca. Umarł wiele lat temu. Możemy powiedzieć: Jestem pewna, że nie ma go teraz w domu. Zatelefonujemy do niego później.”
2. Uspokajaj chorego.
Osoba chora może wciąż zadawać te same pytania. Trzeba starać się zrozumieć powód dla którego je zadaje. Być może martwi się, że przegapi termin planowanej wizyty lekarskiej albo, że wyjdziesz bez niej.
„ Zamiast mówić: Przecież przed chwilą ci mówiłam. Jesteś umówiona na 13.00. Spróbuj powiedzieć: Nie martw się, ja też się tam wybieram. Nie wyjdę bez ciebie.”
3. Odwracaj uwagę.
Chory może spróbować zrobić coś co jest dla niego niebezpieczne. Nie próbuj jemu za wszelką cenę zabraniać, bo to pogorszy atmosferę. Lepiej odwrócić jego uwagę od powziętego zamiaru.’’ Zamiast mówić: A gdzie ty się wybierasz? Doskonale wiesz, że nie wolno ci samej wychodzić. Spróbuj powiedzieć: Zanim wyjdziesz, czy mogłabyś przez chwilę pomieszać ciasto?”.
4. Staraj się oznajmiać nie pytać.
Osobę chorą łatwiej będzie przekonać do czegoś używając wypowiedzi twierdzącej zamiast pytań. „ Zamiast mówić: Czy masz teraz ochotę na kąpiel? Powiedz: Woda na twoją kąpiel jest już gotowa. A tu masz ręcznik.”
5. Rozmowy:
- należy się upewnić, że osoba słyszy i żadne hałasy z zewnątrz nie utrudniają jej koncentracji;
- używajmy słów i zdań krótkich oraz prostych sformułowań;
- stawiajmy jedno pytanie na raz i jeśli trzeba je powtórzyć , to przy użyciu jednakowego zdania;
- nie należy przyspieszać odpowiedzi chorego, nie podsuwać słów, które mu trudno znaleźć , lecz naprowadzać na nie, pozwolić wypowiadać się nawet bardzo wolno;
- utrzymuj kontakt wzrokowy z chorym;
- wsłuchuj się w język jego ciała.
6. Pamięć.
Ćwicząc tę funkcję możemy rozwiązywać z chorym krzyżówki, szarady. Pomocna jest gra w karty, układanie pasjansa czy w późniejszym stadium choroby samo przekładanie kart. Pozwólmy chorym na czytanie lub przeglądanie ulubionych, kolorowych czasopism.
Należy pamiętać, iż chory po pewnym czasie nie pamięta niczego. W przeciwieństwie do zdrowego człowieka, Ciągłe powtarzanie nie nudzi chorego, ale daje mu poczucie bezpieczeństwa.

W opiece nad chorym ważne jest zapewnianie mu rozrywki intelektualnej i manualnej zgodnie z jego upodobaniami.
Pamiętajmy, że osoby dotknięte chorobą Alzheimera wymagają nie tylko opieki medycznej czy muzykoterapii, ale także miłości i czułości oraz zrozumienia osób bliskich.
Poniższy artykuł powstał w oparciu o informacje uzyskane w trakcie szkoleń prowadzonych przez specjalistów i wiedzy uzyskanej w czasie obserwacji zachowań osób chorych na Alzheimera oraz trudności z jakimi borykają się ich bliscy.

Psycholog/logopeda Maria Malicka