Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego
Dziś, 10 października, obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego – wyjątkowe święto, które ma na celu zwrócenie uwagi na znaczenie troski o nasze samopoczucie, emocje i równowagę psychiczną. To dzień, w którym szczególnie przypominamy sobie, że zdrowie psychiczne jest tak samo ważne jak zdrowie fizyczne, a rozmowa o emocjach, stresie czy problemach nie jest oznaką słabości, lecz odwagi i troski o siebie oraz innych.
Zdrowie psychiczne nastolatków. Sygnały ostrzegawcze i czynniki chroniące.
Dorastanie nigdy nie było łatwe, ale dziś młodzi ludzie mierzą się z wyjątkową ilością bodźców i presji. Z każdej strony docierają do nich oczekiwania: szkolne, rówieśnicze, medialne. Często słyszą, że powinni „dać sobie radę”, choć nikt nie uczy ich, jak to zrobić. Nic więc dziwnego, że coraz więcej nastolatków doświadcza przeciążenia emocjonalnego. Z raportu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę (2022) wynika, że blisko połowa młodzieży w Polsce doświadcza długotrwałego obniżenia nastroju i braku energii, a co piąty nastolatek przyznaje, że miewa myśli rezygnacyjne.
Psycholożki Sylwia Kluczyńska i Ewa Sokołowska (2023) podkreślają, że problemy emocjonalne młodzieży często rozwijają się po cichu – nie zaczynają się nagle, ale narastają stopniowo. Z pozoru drobne sygnały takie jak wycofanie, obniżona motywacja, kłopoty ze snem mogą być początkiem kryzysu. Dlatego tak ważna jest uważność dorosłych: rodziców, nauczycieli, wychowawców.
Jak pisze Daria Jęczmińska (2023), okres dojrzewania to czas intensywnych emocji i prób odnalezienia siebie. Młody człowiek uczy się samoregulacji, a jego wrażliwość jest ogromna. Bywa, że nie potrafi jeszcze nazwać uczuć ani prosić o pomoc, więc zamiast mówić, zaczyna milczeć, izolować się lub odreagowywać napięcie w sposób destrukcyjny. Autorka zauważa, że „pobieżne przyjrzenie się temu, z jakimi trudnościami mierzy się współczesny nastolatek, może być dużą podpowiedzią dotyczącą przyczyn samouszkodzeń u młodzieży” (s. 27).
Sygnały ostrzegawcze
Niepokojące zachowania często są pierwszym wołaniem o pomoc.
Warto zwrócić uwagę, gdy młody człowiek:
· wycofuje się z kontaktów z rówieśnikami lub rodziną,
· traci zainteresowanie tym, co wcześniej sprawiało mu radość,
· staje się drażliwy, zamknięty w sobie, ma wahania nastroju,
· ma trudności z koncentracją, snem, odżywianiem,
· spędza coraz więcej czasu online, unikając rozmowy,
· wypowiada się o sobie negatywnie, mówi o braku sensu,
· sięga po zachowania autodestrukcyjne lub używki.
Według WHO (2023) to właśnie takie subtelne sygnały: zmiana rytmu dnia, utrata energii, wycofanie emocjonalne, powinny skłonić dorosłych do rozmowy, a w razie potrzeby do szukania specjalistycznej pomocy. Nie chodzi o nadmierne niepokoje, lecz o uważność i gotowość do wsparcia, zanim trudność przerodzi się w kryzys.
Czynniki chroniące
Nie można całkowicie ochronić młodzieży przed stresem, ale można dać im narzędzia, by umieli sobie z nim radzić. Badania (FDDS, 2022; Kluczyńska & Sokołowska, 2023; WHO, 2023) wskazują, że najważniejszymi czynnikami wspierającymi zdrowie psychiczne są:
· Bliska relacja z dorosłym, który słucha bez oceniania. Dziecko potrzebuje czuć, że ktoś je rozumie i nie bagatelizuje jego uczuć.
· Poczucie akceptacji i przynależności. Bycie częścią grupy i rodziny daje wewnętrzną siłę do mierzenia się z przeciwnościami.
· Stabilność emocjonalna w domu. Przewidywalne reakcje dorosłych i spokój budują poczucie bezpieczeństwa.
· Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem. Nauka nazw emocji, odpoczynku, rozmowy o uczuciach – to podstawy odporności psychicznej.
· Pozytywne wzorce dorosłych. Nastolatek, który widzi, że rodzic potrafi konstruktywnie radzić sobie z trudnościami, uczy się tego samego.
· Sen, ruch i równowaga cyfrowa. Proste nawyki, które realnie poprawiają nastrój i redukują napięcie.
· Dostęp do pomocy specjalistycznej. Świadomość, że rozmowa z psychologiem nie jest oznaką słabości, lecz troski o siebie.
Jak podkreśla WHO (2023), relacja z dorosłym, który okazuje zrozumienie i empatię, jest jednym z najsilniejszych czynników chroniących przed pogorszeniem zdrowia psychicznego.
Zdrowie psychiczne nastolatków to wspólna odpowiedzialność dorosłych.
Nie musimy mieć gotowych odpowiedzi, by pomóc. WYSTARCZY ZAUWAŻAĆ, SŁUCHAĆ, BYĆ. Dla młodego człowieka obecność dorosłego, który mówi: „Widzę, że Ci trudno. Chcesz o tym porozmawiać?” może być pierwszym krokiem do odzyskania nadziei.
Każda rozmowa, każde wysłuchanie, każde „jestem przy tobie” – to cegiełki budujące odporność psychiczną młodych ludzi.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. (2022). Dzieci się liczą 2022. Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Warszawa: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę (FDDS).
- Jęczmińska, D. (2023). Blizny, które mówią więcej niż słowa. Samouszkodzenia nastolatków. Warszawa: psychologiadziecka.org.
- Kluczyńska, S., & Sokołowska, E. (2023). Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży w Polsce – wyzwania i rekomendacje. Psychologia Wychowawcza, 27, 67 – 77.
- World Health Organization. (2023). Adolescent mental health: Fact sheet. Pobrano z: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health
Opracowała mgr Natalia Popko - psycholog
Wyświetlono: 18
